تفسیر سوره مبارکه نساء آیه ۱۱۵ ... | نور دخترم فاطمه (علیها السلام) از نور خداست، و ...

یا زهراء سلام الله علیها

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

اَلسَّلامُ عَلَیکمْ یا اَهْلَ بَیتِ النُّبُوَّة

الّلهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ و عَجّل فَرَجَهم

قال رسول الله صلى الله عليه وآله:
المهدي طاووس أهل الجنة.
در باب فضائل ولی عصر، حضرت حجت بن الحسن المهدی (عجل الله تعالی فرحه الشریف )روایات زیادی از رسول الله (صلی الله علیه وآله) نقل شده است. از آن جمله این حدیث: «المهدی طاووس اهل الجنة» است که در کتاب های معتبر شیعه و اهل سنت نقل شده است و از نظر محتوا هم مشکلی ندارد؛ چرا که در آموزه های دینی ما طاووس به زیبایی و شگفتی در خلقت شهره است، همان گونه که حضرت علی (علیه السلام) در خطبه ای بسیار زیبا شگفتی های خلقت این پرنده را بیان می فرماید. در این حدیث نیز زیبایی حضرت مهدی (عج) در بین بهشتیان به زیبایی طاووس در بین پرندگان تشبیه شده است. بنابراین بر اساس این حدیث حضرت مهدی (عج) یکی از زیباترین افراد اهل بهشت است، همان گونه که طاووس یکی از زیباترین پرندگان به شمار می آید. اگر روایاتی در مذمت طاووس باشد، علاوه بر ضعف، منافاتی با این روایت ندارد.

روایتی متقَن:
عن ابن عباس قال:
قال رسول الله صلى الله عليه وآله:
المهدي طاووس أهل الجنة.
وباسناده أيضا عن حذيفة بن اليمان، عن النبي صلى الله عليه وآله أنه قال: المهدي من ولدي وجهه كالقمر الدري اللون لون عربي الجسم جسم إسرائيلي يملأ الأرض عدلا كما ملئت جورا يرضى بخلافته أهل السماوات وأهل الأرض والطير في الجو يملك عشرين سنة.
الباب التاسع في تصريح النبي صلى الله عليه وآله بأن المهدي من ولد الحسين عليه السلام عن أبي هارون العبدي قال: أتيت أبا سعيد الخدري فقلت له: هل شهدت بدرا؟
قال: نعم، فقلت: ألا تحدثني بشئ مما سمعته من رسول الله صلى الله عليه وآله في علي وفضله؟
فقال: نعم أخبرك إن رسول الله صلى الله عليه وآله مرض مرضة نقه منها فدخلت عليه فاطمة تعوده وأنا جالس عن يمين النبي صلى الله عليه وآله فلما رأت ما برسول الله صلى الله عليه وآله من الضعف خنقتها العبرة حتى بدت دموعها على خدها فقال لها رسول الله صلى الله عليه وآله: ما يبكيك يا فاطمة؟ قالت: أخشى الضيعة يا رسول الله، فقال: يا فاطمة أما علمت أن الله تعالى اطلع إلى الأرض اطلاعة فاختار منهم أباك فبعثه نبيا ثم اطلع ثانية فاختار منهم بعلك فأوحى إلي فأنكحته واتخذته وصيا أما علمت أنك بكرامة الله إياك زوجك أغزرهم علما وأكثرهم حلما وأقدمهم سلما فاستبشرت فأراد رسول الله صلى الله عليه وآله أن يزيدها مزيد الخير كله الذي قسمه الله لمحمد وآل محمد فقال لها: يا فاطمة ولعلي عليه السلام ثمانية أضراس يعني مناقب إيمان بالله ورسوله وحكمته وزوجته وسبطاه الحسن والحسين وأمره بالمعروف ونهيه عن المنكر يا فاطمة إنا أهل البيت أعطينا ست خصال لم يعطها أحد من الأولين ولا يدركها أحد من الآخرين غيرنا نبينا خير الأنبياء وهو أبوك ووصينا خير الأوصياء وهو بعلك وشهيدنا خير الشهداء وهو حمزة عم أبيك ومنا سبطا هذه الأمة وهما ابناك ومنا مهدي الأمة الذي يصلي عيسى خلفه ثم ضرب على منكب الحسين فقال: من هذا مهدي الأمة قال: هكذا أخرجه الدارقطني صاحب الجرح والتعديل.
الباب العاشر في ذكر كرم المهدي عليه السلام وبإسناده عن أبي نضرة قال: كنا

بحار الأنوار - العلامة المجلسي - ج ٥١ - الصفحة ٩١

مفاتيح البحث:
مولد الإمام الحسين (علیه السلام)
الامر بالمعروف
الإمام المهدي المنتظر عليه السلام
الإمام أمير المؤمنين علي بن ابي طالب عليهما السلام
، الرسول الأكرم محمد بن عبد الله صلى الله عليه وآله
، عبد الله بن عباس
أبو سعيد الخدري
حذيفة بن اليمان ، الضرب ، المرض ، الوصية ، الشهادة

الّلهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ و عَجّل فَرَجَهم

السَّلامُ عَلي بَقِيَّةِ اللهِ في بِلادِهِ، وَحُجَّتِهِ عَلي عِبادِهِ الْمُنْتَهي اِلَيْهِ مَواريثُ الاَْنْبِيآءِ، وَلَدَيْهِ مَوْجوُدٌ آثارُ الاَْصْفِيآءِ، الْمُؤْتَمَنِ عَلَي السِّرِّ وَالْوَلِيِّ لِلاَْمْرِ

الّلهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ و عَجّل فَرَجَهم

قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) :

.. نور ابنتی فاطمة من نور الله وابنتی فاطمة افضل من السماوات والارض

رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند :

نور دخترم فاطمه (علیها السلام) از نور خداست، و دخترم فاطمه (علیها السلام) برتر از آسمانها و زمین است.

بحارالأنوار، ج 15،ص10

اللّهُمَّ صَلِّ عَلی فاطمهَ و اَبیها و بَعلِِها وَ بَنیها وَ السِّرِّ المُستَودَعِ فیها بِعَدَدِ ما اَحاطَ بِهِ عِلمُک

الّلهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ و عَجّل فَرَجَهم

تفسیر سوره مبارکه نساء آیه ۱۱۵

۱۱۵ وَ مَنْ يُشاقِقِ الرَّسُولَ مِنْ بَعْدِ ما تَبَيَّنَ لَهُ الْهُدى وَ يَتَّبِعْ غَيْرَ سَبيلِ الْمُؤْمِنينَ نُوَلِّهِ ما تَوَلّى وَ نُصْلِهِ جَهَنَّمَ وَ ساءَتْ مَصيراً

ترجمه
۱۱۵ ـ كسى كه بعد از آشكار شدن حق، با پيامبر مخالفت كند، و از راهى جز راه مؤمنان پيروى نمايد، ما او را به همان راه كه مى رود مى بريم; و به دوزخ داخل مى كنيم; و جايگاه بدى دارد.

شان نزول
در شأن نزول آيات سابق گفتيم: «بشير بن ابيرق»، پس از سرقت از مسلمانى، شخص بى گناهى را متهم ساخت و با صحنه سازى در حضور پيغمبر(صلى الله عليه وآله) خود را تبرئه كرد، ولى با نزول آيات گذشته رسوا شد، او به دنبال اين رسوائى به جاى اين كه: توبه كند و به راه باز گردد، راه كفر را پيش گرفت و رسماً از زمره مسلمانان خارج گرديد، آيه فوق نازل شد و ضمن اشاره به اين موضوع، يك حكم كلى و عمومى اسلامى را بيان ساخت.

تفسیر
هنگامى كه انسان مرتكب خلافى مى شود، پس از آگاهى، دو راه در پيش دارد: راه بازگشت و توبه كه اثر آن در شستشوى گناه در چند آيه پيش بيان گرديد. راه ديگر، راه لجاجت و عناد است كه به نتيجه شوم آن در اين آيه اشاره شده، مى فرمايد: «كسى كه بعد از آشكار شدن حق از در مخالفت و عناد در برابر پيامبر(صلى الله عليه وآله) در آيد و راهى جز راه مؤمنان انتخاب نمايد، ما او را به همان راه كه مى رود مى كشانيم و در قيامت به دوزخ مى فرستيم و چه جايگاه بدى در انتظار او است» (وَ مَنْ يُشاقِقِ الرَّسُولَ مِنْ بَعْدِ ما تَبَيَّنَ لَهُ الْهُدى وَ يَتَّبِعْ غَيْرَ سَبيلِ الْمُؤْمِنينَ نُوَلِّهِ ما تَوَلّى وَ نُصْلِهِ جَهَنَّمَ وَ ساءَتْ مَصيراً). بايد توجه داشت: «يُشاقِق» از ماده «شقاق» به معنى مخالفت آگاهانه، توأم با عداوت و دشمنى است. جمله مِنْ بَعْدِ ما تَبَيَّنَ لَهُ الْهُدى: «پس از روشن شدن هدايت و راه راست» نيز اين معنى را تأكيد مى كند و در واقع چنين افرادى سرنوشتى بهتر از اين نمى توانند داشته باشند. سرنوشتى كه هم عاقبت شوم در اين جهان و هم عاقبت دردناك در آن جهان دارد. اما در اين جهان همان طور كه قرآن مى گويد: روز به روز در مسير غلط خود راسخ تر مى شوند و زاويه انحراف آنها از جاده حق، با پيشروى در بيراهه بيشتر مى گردد و اين سرنوشتى است كه خود آنها براى خويشتن انتخاب كرده اند، و بنائى است كه پايه گذارى آن به دست خودشان شده است و بنابراين هيچگونه ستمى درباره آنها به عمل نيامده. و اين كه مى فرمايد: نُوَلِّهِ ما تَوَلّى: «ما او را به همان راه كه مى رود مى كشانيم» اشاره به همين سلب توفيق معنوى، و عدم تشخيص حق و پيشروى در بيراهه است و آنجا كه مى گويد، «نُصْلِهِ جَهَنَّمَ» اشاره به سرنوشت آنها در رستاخيز است. درباره جمله «نُوَلِّهِ ما تَوَلّى» تفسير ديگرى نيز هست و آن اين كه: «ما چنين افراد را تحت سرپرستى معبودهاى ساختگى كه براى خود انتخاب كرده اند، قرار مى دهيم».

يكى از دلائل چهارگانه فقه، «اجماع» به معنى «اتفاق» علماء و دانشمندان اسلامى در يك مسأله فقهى است. در «اصول فقه» براى اثبات حجيت اجماع دلائل مختلفى ذكر كرده اند، از جمله آيه فوق است كه جمعى آن را دليل بر حجيت اجماع مى دانند; زيرا مى گويد: «هر كس طريقى غير از طريق مؤمنان انتخاب كند، سرنوشت شومى در دنيا و آخرت دارد». بنابراين، هنگامى كه مؤمنان راهى را در مسأله اى برگزيدند، همه بايد از آن پيروى كنند. ولى حق اين است كه آيه فوق هيچگونه ارتباطى با مسأله حجيت اجماع ندارد. البته ما اجماع را حجت مى دانيم مشروط به اين كه از آن «كشف قول معصوم» شود و يا معصوم شخصاً، ولو به طور ناشناس، در ضمن اصحابِ اجماع باشد، اما دليل حجت چنين اجماعى همان حجيت سنت و قول معصوم است، نه آيه فوق. اين كه مى گوئيم: آيه فوق دليل حجيت اجماع نيست، به خاطر جهات ذيل است: اوّلاً ـ مجازات هائى كه در آيه تعيين شده براى كسانى است كه آگاهانه، با پيغمبر(صلى الله عليه وآله) مخالفت كنند و راهى غير راه مؤمنان را انتخاب نمايند، يعنى اين دو بايد دست به دست هم بدهند تا چنان ثمره شومى داشته باشد. وانگهى بايد از روى علم و آگاهى صورت گيرد، و اين موضوع هيچگونه ارتباطى با مسأله حجيت اجماع فقهى ندارد و اجماع را به تنهائى حجت نمى كند. زيرا اجماعى كه در فقه مطرح است به اين معنى است كه: فقهاء همه، در مسأله اى فتواى واحدى داشته باشند، اين فتوا يا مستند به دليل است كه مجتهد ديگر نيز بايد آن را بررسى كند، تا بتواند فتوا دهد، نه اين كه مقلدانه بپذيرد و يا مستند به دليلى نيست، مانند اين كه حكم ضرورى بين مسلمانان باشد، كه معنى آن اين است: «اين حكم جزء فرهنگ جامعه اسلامى شده»، و به مرحله يقين مى رسد و نيازى به تبديل آن به اجماع نيست. به تعبير ديگر، اگر مراد از «اجماع» ، حكمى است كه تمام افراد جامعه اسلامى آن را قبول داشته، پذيرفته و به آن عمل مى كنند، چنين مطلبى مورد بحث نيست. و اگر منظور از «اجماع» ، حكمى است كه جمعى مخالف آن هستند و دليل آن را كافى نمى دانند، عدم تبعيت، مخالفت با «سبيل مؤمنين» نيست; چرا كه «سبيل مؤمنين» به معنى راه مشخصى است كه حتى غير مسلمين نيز مى دانند كه اين راه مؤمنان است. ثانياً ـ منظور از «سبيل المؤمنين» ، راه توحيد، خداپرستى و اصل اسلام است نه فتاواى فقهى و احكام فرعى، همان طور كه ظاهر آيه، علاوه بر شأنِ نزول آن، به اين حقيقت گواهى مى دهد. و در حقيقت، پيروى از غير طريق مؤمنان چيزى جز مخالفت با پيامبر(صلى الله عليه وآله)نيست، و هر دو به يك مطلب بازگشت مى كند. لذا در حديثى از امام باقر(عليه السلام) مى خوانيم: هنگامى كه امير مؤمنان على(عليه السلام) در «كوفه» بود، جمعى خدمت او آمده، تقاضا كردند: براى آنها امام جماعتى انتخاب كند تا در ماه رمضان نمازهاى مستحبى معروف به «تراويح» را كه در زمان «عُمر» به جماعت مى خواندند با او بخوانند. امام(عليه السلام) از اين كار امتناع ورزيد و از چنين جماعتى نهى كرد (زيرا جماعت در نافله مشروع نيست). اين جمعيت با اين كه اين حكم قاطع را از امام و پيشواى خود شنيده بودند، لجاجت به خرج داده، جار و جنجال بلند كردند كه بيائيد و در اين ماه رمضان، اشك بريزيد! جمعى از دوستان على(عليه السلام) به خدمتش رسيده، عرض كردند: عده اى در برابر اين دستور شما تسليم نيستند، فرمود:آنها را به حال خود وابگذاريد، هر كس را مى خواهند انتخاب كنند تا اين جماعت (نامشروع) را به جا آورد، سپس آيه فوق را تلاوت فرمود اين حديث نيز آنچه را كه در مورد تفسير آيه گفتيم تأييد مى كند.